Onder de Vleugels van Sint-Michaël: Hoop en Bescherming in de Geestelijke Strijd

Sint-Michaël de Aartsengel: Strijder en Beschermer van de Kerk

Aartsengel Michaël (Guido Reni)

Waarom wij Sint-Michaël vandaag méér dan ooit nodig hebben

In een tijd waarin duisternis en verwarring steeds zichtbaarder worden, schenkt de Kerk ons een machtige bondgenoot: Sint-Michaël de Aartsengel. Hij is de strijder die Satan uit de hemel wierp, de beschermer van Gods volk en de wachter bij het stervensuur van iedere ziel. Al eeuwenlang roept de Kerk zijn hulp in – van de vroege christenen tot paus Leo XIII, die na een aangrijpend visioen het beroemde gebed tot Sint-Michaël schreef.

Voor ons, leden van de ​​Gilde van het Groene Scapulier, is zijn aanwezigheid bijzonder betekenisvol. Het Groene Scapulier is een sacramentale dat uitnodigt tot bekering en vertrouwen op Gods barmhartigheid. En juist Sint-Michaël helpt ons in de geestelijke strijd die elke bekering en elke ziel begeleidt. Hij staat naast Maria, die door haar scapulier de zielen tot Jezus brengt, en verdedigt hen tegen de listen van de boze.
​
Sint-Michaël is niet slechts een figuur uit het verleden. Zijn kracht en bescherming zijn vandaag levend en werkzaam. Dit artikel neemt je mee door de Schrift, de traditie en de wonderbare tekenen van zijn aanwezigheid – om ons opnieuw bewust te maken van de noodzaak om hem dagelijks aan te roepen.

---

---

Inleiding

Op een bijzondere dag in het Nationaal Heiligdom van de Goddelijke Barmhartigheid in Stockbridge werd een conferentie gegeven over de heilige aartsengel Michaël. Het onderwerp werd niet toevallig gekozen: juist op die dag waren de relikwieën van de heilige Padre Pio aanwezig, die een diepe devotie had tot Michaël.
​
De conferentie werd gegeven door pater Chris Alar MIC, met hulp van Chris Sparks bij de verificatie van gegevens. De uiteenzetting grijpt terug op een vak dat pater Chris tijdens zijn seminarieopleiding volgde: angelologie, de leer over de engelen.
​

Het gebed tot Sint-Michaël

De lezing begon met het gezamenlijk bidden van het officiële gebed van paus Leo XIII, dat vandaag opnieuw aan kracht wint in de Kerk:
​

Heilige Aartsengel Michaël,
verdedig ons in de strijd;
wees onze bescherming tegen de boosheid en de listen van de duivel.
Wij smeken u ootmoedig dat God hem zijn macht doe gevoelen.
En gij, vorst van de hemelse legerscharen,
drijft de satan en de andere boze geesten,
die tot verderf van de zielen over de wereld rondgaan,
door de Goddelijke kracht in de hel terug. Amen.

Dit gebed wordt in veel parochies opnieuw gebeden aan het einde van de Mis. Toch is dit niet het oorspronkelijke gebed van paus Leo XIII. Het langere, oorspronkelijke Sint-Michaëlgebed zullen we later in dit artikel tegenkomen.
​

Een persoonlijk getuigenis

Pater Chris vertelde hoe hij, onderweg van St. Louis naar zijn vader die plotseling was ingestort, een bijzondere ervaring had die hij zelf zag als een ingreep van Gods voorzienigheid en de bescherming van engelen. Zijn vader had tijdens zijn bewusteloosheid duistere figuren gezien die hem trachtten mee te sleuren, maar die geen macht kregen.

Volgens pater Chris was het Sint-Michaël die hem beschermde. Deze ervaring herinnert ons eraan dat de ultieme strijd waarin Michaël ons bijstaat, de strijd om onze ziel is op het moment van onze dood.

Engelen en mensen: orde van de schepping

Volgens de heilige Augustinus werden de engelen op de eerste dag van de schepping geschapen, nog vóór de mens. Engelen zijn:

• zuivere geesten,
• niet gebonden aan ruimte of tijd,
• begaafd met een superieur intellect,
• niet vatbaar voor ziekte of zwakte.

​​
​De erfzonde trof hen niet, want zij hebben geen lichaam. Toch staat de mens, dankzij de genade van de Menswording en de Onbevlekte Ontvangenis, uiteindelijk boven de engelen verheven.
​
Lucifer weigerde deze verheffing te aanvaarden. Hij vond het ondenkbaar dat God één van die “nederige wezens van vlees en bloed” zou aannemen. Dit leidde tot de opstand waarbij volgens de traditie een derde van de engelen viel en demonen werd.

De taal van de engelen

Engelen drukken zich volgens de traditie uit in muziek. Muziek kan verheffen, maar ook verleiden – iets waar de Kerk altijd alert voor is gebleven.

Engelen hebben een onveranderlijke wil: ze kennen geen spijt en veranderen niet van gedachten. Waar wij mensen wispelturig en afgeleid zijn, blijven engelen gefocust op hun keuze voor of tegen God.

Waarom noemen we Michaël een “heilige”?

Hoewel Michaël nooit mens is geweest, draagt hij de titel “heilige”. Het Latijnse woord sanctus betekent immers eenvoudigweg: “degene die heilig is”. In de eerste eeuwen werden engelen spontaan als heiligen vereerd, nog vóór het canonisatieproces dat in de 12e eeuw door paus Alexander III werd ingesteld.

Sint-Michaël is dus heilig in de volle zin van het woord, niet omdat hij een menselijk leven leidde, maar omdat hij een zuivere geest is die volledig in Gods dienst staat.

Michaël in de Schrift

In de Bijbel wordt Michaël driemaal expliciet genoemd:

1. In het boek Daniël, als beschermer van Israël.
2. In de brief van Judas, waar hij strijdt om het lichaam van Mozes.
3. In het boek Openbaring (12,7-9), waar hij de draak en zijn engelen uit de hemel werpt.

Daarnaast zijn er zeven aartsengelen, waarvan drie bij name in de Schrift genoemd worden: Michaël, Gabriël en Rafaël. Michaël wordt in de katholieke traditie vereerd als de beschermer van de Kerk.

Vroege verering

Reeds in de vierde eeuw werden kerken aan Sint-Michaël gewijd. Een millennium vóór Lourdes of Fatima kende de Kerk al bedevaartsoorden ter ere van Michaël. Hij werd vereerd als hemelse beschermer en als krachtige strijder tegen de machten van het kwaad.
​

​Michaël en het Oude Testament

Na zijn optreden in het boek Daniël verdwijnt Michaëls naam uit het Oude Testament. Toch keert hij terug in de brief van Judas, waar sprake is van een mysterieus geschil na de dood van Mozes. Volgens de kerkvader Origenes, die zich baseerde op Joodse tradities, streed Michaël met Satan om het lichaam van Mozes.

Waarom? Omdat Mozes, voordat hij de woestijn in vluchtte, een Egyptenaar had gedood. Satan eiste hem op als zondaar. Michaël echter verdedigde het lichaam, als teken dat Gods barmhartigheid sterker is dan Satans aanklacht.

Michaël in het boek Openbaring

De meest indrukwekkende Bijbelse verschijning van Michaël vinden we in het boek Openbaring (12,7-9):
​

“Toen brak er oorlog uit in de hemel: Michaël en zijn engelen leverden strijd met de draak. Ook de draak en zijn engelen streden, maar zij hielden geen stand en er was voor hen geen plaats meer in de hemel. De grote draak, de oude slang, die duivel en satan heet, werd op de aarde geworpen, en met hem werden zijn engelen neergeworpen.”

Hier verschijnt Michaël als de bevelhebber van het hemelse leger, die Satan en zijn volgelingen voor altijd uit de hemel verdrijft. Volgens de traditie werd Michaël daarna naar de aarde gezonden om de Kerk te beschermen.

De betekenis van zijn naam

De naam Mikaël betekent letterlijk: “Wie is als God?”. Het is tegelijk een geloofsbelijdenis en een strijdkreet. Het herinnert Satan eraan dat niemand gelijk is aan God. Michaëls naam alleen al is dus een uitdaging en een vernedering voor de gevallen engelen.

Drie traditionele rollen

In de oude Joodse literatuur worden drie hoofdtaken aan Michaël toegeschreven:

1. Voorspraak: hij bidt en pleit voor de mensen bij God.
2. Bescherming: hij waakt over het volk Israël, en later over de Kerk, het “nieuwe Israël”.
3. Oordeel: hij speelt een rol bij het oordeel over de zielen, zowel bij het sterven als bij het laatste oordeel.

Michaël en de uittocht van Israël

Volgens Joodse overleveringen was Michaël actief aanwezig in de belangrijkste momenten van de heilsgeschiedenis:

• Hij bracht de tien plagen van Egypte.
• Hij spleet de Rode Zee.
• Hij leidde het volk Israël door de woestijn.
• Hij opende de weg naar het Beloofde Land.

Hoewel deze verhalen afkomstig zijn uit apocriefe boeken zoals het Boek Henoch of het Testament van Abraham (niet opgenomen in de Bijbel), tonen ze hoe diep Michaëls rol in de traditie geworteld is.

Vier ambten van Sint-Michaël

De katholieke traditie spreekt over vier bijzondere ambten van Michaël:

1. Strijder tegen Satan en zijn demonen – dagelijks, ook voor ons, als wij hem aanroepen.
2. Beschermer van de Kerk, het uitverkoren volk van God.
3. Begeleider van de zielen bij hun sterven, die hen beschermt tegen de duivel.
4. Beoordeler van de zielen: vaak wordt hij afgebeeld met een weegschaal om de goede en slechte daden af te wegen.

Volgens de overlevering bracht Michaël ook Maria op de dag van haar Tenhemelopneming naar de hemel.

Het visioen van Henoch

In het Boek Henoch wordt Michaël verbonden met zeven bergen, waarvan één de Boom des Levens draagt. Zijn taak is die boom te bewaken tot het einde der tijden. Deze apocriefe visioenen hebben een apocalyptisch karakter, maar geven een rijke inkijk in hoe Michaël door de eeuwen heen werd gezien als wachter en beschermer.

Het Zwaard van Sint-Michaël

Een bijzonder thema is het zogenaamde Zwaard van Sint-Michaël. Het verwijst niet enkel naar het zwaard in zijn hand, maar naar een reeks van zeven kloosters en heiligdommen die op een mysterieuze rechte lijn van Ierland tot Israël liggen.
​

• Het begint in Ierland, dat een sleutelrol speelde in het bewaren van het katholieke geloof.
• Het loopt via verschillende kloosters, waaronder het beroemde Mont Saint-Michel in Frankrijk.
• Het eindigt op de berg Karmel in Israël.

​​​
Opmerkelijk is dat deze kloosters onafhankelijk van elkaar zijn ontstaan, maar precies op één rechte lijn liggen. Bovendien is deze lijn afgestemd op de zonsondergang tijdens de zomerzonnewende.
​

Het Zwaard van Sint-Michaël

Vroeger waren deze plaatsen vaak heidense cultusplekken, bijvoorbeeld gewijd aan Apollo. De Kerk heroverde ze voor God en wijdde ze aan Michaël, als teken van de overwinning van het geloof op het heidendom.

Mont Saint-Michel

Het bekendste heiligdom langs deze lijn is het Franse Mont Saint-Michel. Ooit was dit een heidense cultusplaats, maar volgens de traditie wierp Michaël Satan juist dáár uit de hemel neer. Het eiland werd zo een symbool van Michaëls overwinning en voorspraak.
Door de eeuwen heen werd Mont Saint-Michel een bedevaartsoord, waar men geloofde dat Michaël de zielen van de overledenen naar de hemel begeleidde.
​

Mont Saint-Michel

Michaël en de engelenhiërarchie

Volgens de traditionele indeling van de engelenkoren behoort Michaël niet tot de hoogste rangen zoals de serafijnen of cherubijnen, maar tot de derde orde, samen met de aartsengelen en engelen.

De theoloog Jerry Pekorski beschrijft Michaël als een “derde team”-engel, geen lid van de engelenelite. Juist daarom is zijn overwinning op Lucifer een extra vernedering voor de duivel: de grootste van alle engelen werd verslagen door iemand uit de laagste rang. Zelfs Michaëls naam – “Wie is als God?” – is een voortdurende bespotting van Satans hoogmoed.

Andere theologen spreken over twee soorten aartsengelen: de “kleine” (derde rang) en de “grote” of “Aartsengelen met hoofdletter A”, die boven alle engelen staan. Michaël wordt beschouwd als de aanvoerder van deze laatste groep. Hoe men het ook ziet: in beide gevallen geeft Michaëls overwinning alle eer aan God.

Michaël en de nederlaag van Lucifer

Satan werd niet alleen door God vernederd, maar ook door een nederige dienares: Maria, een vijftienjarig Joods meisje. Net zoals het zijn trots krenkt dat hij door Maria werd overwonnen, zo is het een vernedering dat hij door een “derderangsengel” werd verslagen.
Dit onderstreept de geestelijke waarheid dat Gods kracht juist zichtbaar wordt in wat klein en nederig lijkt.

Michaël en de strijd tegen het kwaad

Elke katholiek is, in zekere zin, een exorcist wanneer hij het kruisteken maakt en het gebed tot Michaël bidt. Traditionele zegeningen van de Kerk roepen vaak Gods macht aan om de duivel te verdrijven.

De heiligen hebben getuigd van hun strijd met de boze, en ook vandaag neemt demonische beïnvloeding toe, mede door het afnemen van geloofspraktijk en vooral het gebrek aan doopsel.

Het ware verhaal achter The Exorcist

De film The Exorcist (1973) was gebaseerd op een waargebeurd verhaal uit 1949 in St. Louis. Een 14-jarige jongen uit de omgeving van Washington D.C. werd volgens getuigen bezeten. Jezuïetenpriesters verleenden hem geestelijke bijstand.

Pas toen men Sint-Michaël aanriep, kwam de jongen vrij. In de film wordt dit detail niet genoemd, maar in de dagboeken van de aanwezige priesters staat duidelijk dat Michaëls voorspraak doorslaggevend was.

De film toont spectaculaire demonische verschijnselen, maar volgens pater Alar zou de doodzonde ons nog meer angst moeten inboezemen. De duivel kan slechts macht krijgen als wij hem medewerking verlenen. Daarom is het noodzakelijk ons te wapenen met gebed, de sacramenten en vooral de biecht.

Beschermheilige van Oekraïne

Weinigen weten dat Sint-Michaël de patroon is van de stad Kiev, de hoofdstad van Oekraïne. In het centrum staat een imposant beeld van de aartsengel, met schild en zwaard, als beschermer van stad en land.

• Al in de 16e eeuw stond Michaël afgebeeld op het wapen van Kiev.
• In 1969, onder Sovjetbewind, werd zijn beeld vervangen door kastanjebladeren.
• Na de val van de Sovjet-Unie keerde Michaël terug op het stadswapen.

Ook het Gouden Klooster van de Aartsengel Michaël in Kiev getuigt van deze devotie. Velen hebben in oorlogstijd melding gemaakt van verschijningen van lichtende engelen, als teken dat Michaël met zijn hemelse leger voor Oekraïne strijdt.

De actuele strijd

Onze tijd wordt gekenmerkt door een toenemende ontkenning van zonde en van het bestaan van de duivel. Wanneer er toch over gesproken wordt, volgt vaak spot of aanval.

Michaël herinnert ons eraan dat de geestelijke strijd reëel is en dat wij geroepen zijn om ons daarin te laten leiden door Gods macht.

Het gebed tot Sint-Michaël

De conferentie eindigde met het gezamenlijk bidden van het langere, oorspronkelijke gebed dat paus Leo XIII in 1886 schreef, naar aanleiding van een visioen waarin hij de strijd tussen de Kerk en de duivel aanschouwde.
​

O glorierijke Aartsengel Michaël,
vorst van het hemelse leger,
verdedig ons in deze huiveringwekkende strijd
tegen de vorsten en machten,
tegen de leiders van deze wereld van duisternis,
tegen de boze geesten in de lucht.
Kom de mensen te hulp,
die God naar Zijn beeld en gelijkenis heeft geschapen
en tegen zo’n hoge prijs uit Satans tirannie verlost.

De heilige Kerk vereert u als haar wachter en beschermer;
aan u heeft de Heer de zielen van de verlosten toevertrouwd
om ze naar de hemelse zaligheid te geleiden.
Bid daarom de God van vrede,
dat Hij de satan onder onze voeten verplettert,
opdat hij niet langer de mensen gevangenhoudt
en de Kerk niet langer schaadt.
​
Breng onze gebeden voor Gods aangezicht,
dat Zijn barmhartigheid ons spoedig te hulp komt.
Grijp de draak, de oude slang, die de duivel en satan is,
en bind hem, dat hij de volken niet meer verleidt.
Werp hem in de afgrond,
opdat hij geen plaats meer vindt in de wereld.
Amen.